Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất nổi tiếng với nghề khảm trai truyền thống: thôn Ngọ - xã Chuyên Mỹ - huyện Phú Xuyên – tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội), dường như cái nghệ thuật khảm trai truyền thống của làng đã in sâu vào tâm hồn anh.

Anh đam mê nó từ khi còn là một đứa trẻ, đến tuổi đi học thì anh vừa học vừa tìm hiểu mày mò về khảm. Càng lớn, anh càng khám phá được nhiều điều tiềm ẩn trong những cái vỏ trai, vỏ ốc tưởng chừng như vô dụng. Cái mong muốn nung nấu trong anh để trở thành một nghệ nhân khảm theo truyền thông của làng từ lúc nào anh cũng không hay biết nữa. Thay vì học đại học, anh quyết tâm học thành nghề cho vững. Anh may mắn được theo học bác của mình là nghệ nhân Trần Bá Dinh – được người thôn Ngọ gọi với cái tên kính trọng: người “giữ lửa” cho làng. Anh đã rất say mê và quyết tâm học thành tài từng ngày từng ngày.

Anh tâm sự tiếp. Quê ngoại anh là vùng đất Kinh Bắc: Tiên Du – Bắc Ninh mà vốn không mấy ai biết đến cái nghề khảm trai truyền thống. Anh nảy ra ý tưởng về quê ngoại gây dựng và tạo lập một cơ sở khảm trai cho riêng mình. Với những kinh nghiệm, những kỹ năng đã được tích luỹ trong nghề, anh đã có một cơ sở riêng với nhiều những sản phẩm lớn, tinh xảo và nghệ thuật. Anh chia sẻ: “Nghề khảm trai không đơn giản chỉ là nghề đục đẽo, lắp ráp theo một khuân mẫu nhất định. Mà để có được một sản phẩm khảm trai theo đúng nghĩa của nó còn là cả một nghệ thuật. Người thợ khảm phải trải qua nhiều công đoạn, phải có kỹ năng, kỹ nghệ, óc sáng tạo, tưởng tượng và quan trọng nhất là tâm huyết với nó thì mới có thể tạo ra được những bức tranh nghệ thuật tuyệt mỹ đến như thế.” Chúng tôi thán phục người thanh niên trẻ, và còn cảm phục hơn vì những gì anh làm được cống hiến cho quê hương mình. Anh đã lại truyền dạy nghề cho những người có niềm say mê với khảm trai, tạo công ăn việc làm cho rất nhiều người trong thôn, và đặc biệt hơn là anh đã truyền dạy được thành nghề cho hai người thợ câm điếc. Chúng tôi tin rằng, những việc làm ý nghĩa đó không phải ai cũng có thể làm được.

Chúng tôi còn biết, anh không hề được qua bất kỳ một trường lớp hội họa nào, anh chỉ nghĩ đơn giản rằng: “học thầy không tày học bạn”, anh học mọi lúc, mọi nơi, học qua bạn bè, qua sách vở. Đi đâu, đến đâu, hễ cứ thấy tranh ảnh đẹp, báo chí hay là anh mua về và nghiên cứu vận dụng … Rồi trồng cây cũng đến ngày hái quả, anh đã vinh dự được phong tặng Sản phẩm tinh hoa làng nghề cho sản phẩm “Ảnh khảm trên nền đồng chân dung Bác Hồ”. Trên tường nhà anh treo nhiều những bằng khen của các hiệp hội phong tặng, anh có thêm động lực để sáng tác những tác phẩm ý nghĩa mới.

Anh tiếp chuyện: “2010 là một năm ý nghĩa với toàn thể dân tộc Việt Nam, và hướng tới kỷ niệm đại lễ ngàn năm đó, anh nhất quyết phải hoàn thành xong sản phẩm mang dấu ấn hùng thiêng ấy.” Chúng tôi gặng hỏi và được biết, hiện nay anh đã hoàn thành xong tấm chấn phong “Thiên đô chiếu” (hay Chiếu dời đô) – chiếu lời ý chỉ của vua Lý Thái Tổ khi chuyển kinh đô nước Đại Việt ta từ Hoa Lư (Ninh Bình) về thành Đại La (Hà Nội ngày nay). Khi thuyền vua đến dưới thành thì có điềm tốt: con rồng vàng bay lên, vì thế nhà vua đổi tên thành là Thăng Long.

Vậy tại sao anh lại thực hiện tác phẩm “Thiên đô chiêu” này? - Phóng viên chúng tôi hỏi tiếp. Anh từ tốn: “Thiên đô chiếu không chỉ có ý nghĩa về mặt văn hóa, kinh tế  chính trị, xã hội, địa lý … mà nó còn có ý nghĩa lớn lao, sâu sắc và đi sâu vào trái tim mỗi người Việt Nam. Tôi muốn toàn thể người dân Việt Nam khi nhìn thấy tấm chấn phong này sẽ như đang sống trong thời khắc lịch sử thiêng liêng của dân tộc. Chúng ta đang sống trong thời bình nhưng chúng ta phải luôn luôn nhớ tới công lao của các vị vua đã có công xây dựng và bảo vệ đất nước.” Anh đưa chúng tôi đến quan sát tấm chấn phong, từng đường nét trạm khảm thật tinh xảo hoàn mỹ. Sản phẩm với chiều cao 205cm và bề ngang 195 cm được đúc nong hai lượt khung. Bên trong là nền chính sau đó đến khung và được bao quanh bởi một vòng chiện hóa rồng rất cầu kỳ, cách điệu và kỹ thuật. Phía trên tấm chấn phong là cặp rồng chầu mặt nguyệt. Thời nhà Lý tượng trưng niên đại, phần dưới chân được tạc 5 con dơi tượng trưng ngũ phúc. Toàn tấm chấn phong được trụ trên thế chân kiềng, mỗi đầu 3 chân rất bệ vệ và vững chắc. Phần chữ của “Thiên đô chiếu” được khảm bằng chất liệu ốc sà cừ biển màu hồng của Singapore được nghệ nhân chọn lựa kỹ lưỡng, công phu với nhiều thời gian. Đặc trưng nhất của loại ốc này là khi quan sát chúng ở 3 góc khác nhau thì ta sẽ thấy 3 màu sắc rất khác nhau. Phần gỗ đã được sấy khô, chọn lọc kỹ lưỡng nên sẽ rất đảm bảo khi thời tiết hanh khô, được những người thợ đục chạm lành nghề và nhiều kinh nghiệm nhất thực hiện. Còn phần khảm chữ do chính tay nghệ nhân đảm nhiệm, với đường cưa khéo léo, linh hoạt và tinh xảo cho từng chữ (chữ Hán của nước Đại Việt khi ấy). Chúng được gắn bằng chất liệu sơn ta rất đảm bảo độ bền chắc về thời gian. Toàn bộ chữ của “Thiên đô chiếu” được Học đường phương Nam ông Trần Đức Cảnh – thành viên hội thư pháp Việt Nam phụng sao lưu bút.

Anh chia sẻ : “Sản phẩm “Thiên đô chiếu” được tôi thực hiện hết sức tâm huyết, cẩn trọng về tất cả mọi mặt, về từng công đoạn, từng chi tiết nhỏ. “Thiên đô chiếu” với 220 chữ trong phần nền mặt gỗ quý hiếm rộng 98x71 cm có thể nói là một công trình to lớn trong sự nghiệp của tôi. Sắp tới, sản phẩm sẽ được trưng bày trong Bảo tàng Bắc Ninh nhân dịp Festival Bắc Ninh 2010. Sản phẩm này sẽ đem đến cho người chiêm ngưỡng sự bất ngờ lớn về mặt mỹ thuật cũng như kỹ thuật. Và đứng trước cặp rồng nhà Lý linh thiêng bay lên chúng ta sẽ cảm nhận được hào khí Thăng Long thiêng liêng và hào hoa” …

Đoàn chúng tôi cứ mải ngắm nghía tấm chấn phong, cứ mải trò chuyện với người nghệ nhân trẻ mà quên lãng cả thời gian. Trong suy nghĩ, chúng tôi cảm phục anh - nguoi nghe nhan tai hoa xu Kinh Bắc. Chia tay anh trong câu chuyện còn tiếc nuối, chúng tôi gửi tới anh và gia đình những lời chúc tốt đẹp nhất, và chúc cho sản phẩm của anh sẽ là một sản phẩm đạt kết quả cao nhất trong chương trình “Trí tuệ Thăng Long – Hà Nội”

CƠ SỞ ĐỒ GỖ TRẠM KHẢM ỐC MỸ THUẬT VINH LAN

Địa chỉ : Thôn Hoài Trung - xã Liên Bão - huyện Tiên Du - tỉnh Bắc Ninh

Hotline: 0976 809 581, 0984 621 505

Tài khoản: Nguyễn Thị Lan - STK: 2605205052300 - Ngân hàng Agribank Tiên Du

Email: vinhlanbn@gmail.com - Website: www.khamoc.com.vn